«Αν φύγω με τα ίδια πράγματα που ήξερα μπαίνοντας στο αμφιθέατρο, θα είμαι ένας στείρος, περιχαρακωμένος και “στεγανοποιημένος” δάσκαλος”, μου λέει η Δρ. Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, Επίκουρη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ιθύνων νους πίσω από το Θερινό Πανεπιστήμιο “Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ”. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που ο συγκεκριμένος θεσμός τιμά την ελληνική εκπαίδευση εντός και εκτός συνόρων: γιατί, τελικά, όσοι συμμετέχουν, από τον μικρότερο έως τον μεγαλύτερο, από τον “ενορχηστρωτή” των δραστηριοτήτων μέχρι και τον μεγαλοδημοσιογράφο που έρχεται ως εισηγητής, είναι όλοι… μαθητές.»
Συνέντευξη στη Μαρία Λύσανδρου
– Φέτος διεξάγεται για πέμπτη χρονιά με πολύ μεγάλη επιτυχία το Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο “Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ”, από τις 7 έως τις 14 Ιουλίου, στη Σύρο. Κατ’ αρχάς, πείτε μου κάποια βασικά πράγματα για τον συγκεκριμένο θεσμό.
Ν.Τ.: Ο θεσμός αυτός ξεκίνησε από την ανάγκη μου να συνδέσω τον χώρο των μέσων ενημέρωσης με την εκπαίδευση, δεδομένου ότι πριν εκλεγώ στο Πανεπιστήμιο, προερχόμουν από τον χώρο της δημοσιογραφίας, έχοντας δουλέψει για 20 περίπου χρόνια κυρίως στα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης. Πάντα πίστευα στον παιδευτικό ρόλο των μέσων επικοινωνίας και στην ανάγκη να αποκρυπτογραφήσουμε τον λόγο τους, ο οποίος μπορεί να επιβαρύνεται ορισμένες φορές και να κινδυνεύει να χάνει στοιχεία από το μέγιστο και δημοκρατικό αγαθό που είναι η αντικειμενική ενημέρωση. Κι αυτό διότι έχουν παρεισφρήσει σε αυτόν δύο πολύ σημαντικοί παράγοντες: ο ένας η εμπορευματοποίηση και ο άλλος, η εντατικοποίηση της ιδεολογικής λειτουργίας που σχετίζεται με την προπαγάνδα, την κατασκευή πραγματικοτήτων και την εξασφάλιση συναινέσεων.
Για παράδειγμα, λαμβάνονται πολύ σκληρά μέτρα και πρέπει να πείσουμε τον κόσμο να τα αποδεχθεί· άρα, πρέπει να επινοήσουμε τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι θα συναινέσουν με έναν τρόπο στα μέτρα αυτά. Αφού, λοιπόν, δεν μπορούμε να σπάσουμε τις τηλεοράσεις και τις οθόνες, δεν μπορούμε παρά να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους στο πώς θα διαβάζουν και θα αποκρυπτογραφούν οι ίδιοι τα μηνύματα που λαμβάνουν μέσα από τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και τα ποικίλα δίκτυα.
– Το ειδικότερο θέμα του Θερινού Πανεπιστημίου φέτος είναι “H γλώσσα του “άλλου” – Η ηθική της ετερότητας”, ένα θέμα εξαιρετικά επίκαιρο. Πώς καταλήξατε σε αυτό;
Ν.Τ.: Το Θερινό Πανεπιστήμιο “Ελληνική γλώσσα, πολιτισμός και ΜΜΕ” βρίσκεται στην πέμπτη του χρονιά. Ο γενικός τίτλος δεν αλλάζει, γιατί κινούμαστε με στόχευση την οικοδόμηση γεφυρών ανάμεσα στα ΜΜΕ και στην εκπαίδευση. Ωστόσο, θεωρήσαμε σκόπιμο κάθε χρόνο να ειδικευόμαστε σε θέματα αιχμής, τα οποία ενδιαφέρουν πολύ την κοινωνία και παρουσιάζουν έντονο επιστημονικό και ερευνητικό ενδιαφέρον. Διότι αν η εκπαίδευση δεν διακρίνεται από το στοιχείο της εξωστρέφειας και της προσφοράς προς την κοινωνία, μπορεί να γίνει στείρα.
Αφού, λοιπόν, πραγματευτήκαμε τις προηγούμενες χρονιές διάφορα θέματα, όπως το λάθος στη γλώσσα και την επικοινωνία, τη λογοκρισία (ορατή και αόρατη) και τη γλώσσα της εξουσίας σε εποχές μνημονίων, φέτος προσπαθήσαμε να δούμε ποιο θα μπορούσε να είναι το επόμενο ζήτημα προς διαπραγμάτευση. Αυτό το θέμα είναι ο “άλλος”.
Ποιος είναι, όμως, ο “άλλος”; Ο “άλλος” είναι ο έτερος, ο διαφορετικός, ο διαφοροποιημένος, εκείνος που είναι κρυμμένος, εκείνος που η υπάρχουσα κατανομή εξουσίας δεν τον θέλει στα πόδια της, εκείνος που νιώθει αδύναμος να προχωρήσει και να επιφέρει αλλαγές – είτε στον δικό του μικρόκοσμο, είτε σε ένα ευρύτερο επίπεδο.
Το θέμα, φυσικά, είναι τεράστιο. Δεν ερχόμαστε ποτέ με “τελειωμένες” θέσεις · απεναντίας, είμαστε πολύ ανοιχτοί σε κάθε συζήτηση, η οποία θα ενσωματώσει οτιδήποτε καινούργιο σχετικά με το θέμα αυτό.
– Μέσα σε ποιο πλαίσιο ακριβώς ορίζεται ο “άλλος”; Για ποιον “άλλον” μιλάμε;
Ν.Τ.: Το μυαλό κάποιου θα μπορούσε πολύ εύκολα να πάει μόνο στον πρόσφυγα ή στον μετανάστη, καθώς αυτό συζητιέται πολύ έντονα, λόγω του προσφυγικού και του μεταναστευτικού ζητήματος που έχει απασχολήσει τη χώρα μας. Κάποιος άλλος θα μπορούσε να σκεφτεί την κοινωνία των ανθρώπων που έχουν έναν διαφορετικό προσανατολισμό ως προς την ερωτική τους ζωή. Δεν είναι, όμως, μόνον αυτός ο “άλλος”:
Ο “άλλος” είναι και ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί μια άλλη διάλεκτο – και εδώ θα επιμείνω στον κοινωνικό στιγματισμό των ανθρώπων που έχουν μια “διαλεκτική” προφορά· είμαι ένα παιδί της επαρχίας και πολλές φορές βρέθηκα αντιμέτωπη με τον στιγματισμό αυτό…
Ο “άλλος” είναι ο νέος, ο οποίος επίσης περιθωριοποιούνταν λόγω της γλώσσας που χρησιμοποιούσε.
Η γλώσσα των νέων για πολλά χρόνια θεωρούνταν χυδαία και ανατρεπτική, αλλά κανείς δεν στεκόταν να ψάξει τι μπορεί να υπηρετούσε η γλώσσα αυτή.
Ο “άλλος” μπορεί να είναι ένας άνθρωπος του κοινωνικού περιθωρίου, ένα μέλος μιας ευπαθούς κοινωνικής ομάδας.
Κι όμως, ο “άλλος” μπορεί να γίνω ξαφνικά κι εγώ που, ενώ μπορεί να ανήκω σε ένα status quo μιας κοινωνίας, ενδεχομένως να κινδυνεύσω κάποια στιγμή να αισθανθώ μειοψηφία, λόγω πολλών –αναπάντεχων, καμιά φορά– εξελίξεων. Για παράδειγμα, για να συνδέσω το θέμα με κάτι πολύ επίκαιρο, εγώ που αποκαλούμαι εδώ και 25 χρόνια “μάνα” ή “μητέρα”, μπορεί να γίνω “γονέας 1”, “γονέας 2”, “γονέας 3 και 4”. Μπορεί να νιώσω, δίκαια ή άδικα, ότι μπαίνω σε μια κατηγορία του “άλλου” που αναγκάζεται να υπερασπιστεί ένα πολύ αυτονόητο φυσικό κεκτημένο. Άρα, ο “άλλος” μπορεί να είμαι και εγώ η ίδια έναντι των “άλλων” – εδώ θα πρέπει να βάλουμε πολλά εισαγωγικά όμως…
Επιχειρούμε, λοιπόν, να ανοίξουμε μια δημόσια συζήτηση για την έννοια του “άλλου”, σε μια εποχή που οι ρευστότητες και οι αβεβαιότητες είναι πραγματικά πολύ μεγάλες. Κι αυτό είναι μία πρόκληση που μας γοητεύει να αναλάβουμε.
– Το θέμα θα αναλάβουν να αναλύσουν πολλοί διακεκριμένοι ομιλητές που θα βρεθούν στη Σύρο, τον Ιούλιο. Ποιες είναι οι ιδιότητές τους;
Ν.Τ.: Κατ’ αρχήν, είναι ακαδημαϊκοί, καθηγητές από τα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Είναι δημοσιογράφοι – αλίμονο αν δεν εντάσσαμε ανθρώπους από τον δημοσιογραφικό κόσμο σε ένα πρόγραμμα, βασικό κομμάτι του οποίου είναι τα μέσα ενημέρωσης! Είναι διανοούμενοι, καλλιτέχνες, συγγραφείς, εκδότες, άνθρωποι της Τέχνης και του Πολιτισμού.
Και, φυσικά, τον κεντρικό ρόλο πάντα τον έχουν οι νέοι, οι οποίοι τις τελευταίες ημέρες του προγράμματος “το παίρνουν όλο επάνω τους” και μας ανατροφοδοτούν. Για παράδειγμα, φέτος, τη τελευταία μέρα θα συντονίσει ένας νέος άνθρωπος, ο Δημήτρης Βαρδαβάς, μεταπτυχιακός φοιτητής Γλωσσολογίας από το Lancaster University – φυσικά μετά από διαβούλευση και συνεννόηση μαζί μας.
Έχουμε φτιάξει και έναν σύλλογο αποφοίτων του Διεθνούς Θερινού Πανεπιστημίου, καθώς πρέπει έγκαιρα να αναζητήσουμε μια διάδοχη κατάσταση. Και πρέπει να την εξασφαλίσουμε γιατί, αν δεν συμμετέχουν οι νέοι, “τα όμορφα δεν μπορούν να γίνουν ωραιότερα”.
– Πολύ προοδευτικό ακούγεται αυτό για το ελληνικό πανεπιστήμιο…
Ν.Τ.: Νομίζω ότι έχουμε πλέον αφήσει πίσω μας τις εποχές που ο ακαδημαϊκός δάσκαλος αντιμετωπιζόταν, ή αντιμετώπιζε τον εαυτό του, ως αυθεντία. Άποψή μου είναι ότι οφείλουμε κάθε φορά να αποδεικνύουμε ότι κατέχουμε άξια την έδρα. Θα μου πείτε “Πιστεύεις στην “αυτοπυρπόλησή” σου; Δεν έχεις περάσει ήδη από μια σειρά επίπονες διαδικασίες για να φτάσεις εκεί;”. Ναι, σίγουρα! Αλλά εάν μπω με τη σιγουριά πως ό,τι και να πω δεν επιδέχεται αμφισβήτηση και έλεγχο, το πιο πιθανό είναι να μην ανατροφοδοτηθώ. Αν φύγω, λοιπόν, με τα ίδια πράγματα που ήξερα μπαίνοντας στο αμφιθέατρο, θα είμαι ένας στείρος, περιχαρακωμένος και “στεγανοποιημένος” δάσκαλος…
– Άρα, να υποθέσω ότι οι φοιτητές παίζουν καταλυτικό ρόλο στην όλη εξέλιξη του συγκεκριμένου Θερινού Πανεπιστημίου.
Ν.Τ.: Όπως λέει και ο ειδικός μας σύμβουλος, κος Γιάννης Μαμάης, των Εκδόσεων Gutenberg, ο οποίος μας έχει υποστηρίξει από την πρώτη στιγμή, αυτού του είδους η ελευθερία των φοιτητών να συμμετέχουν ενεργά διευκολύνεται στο πλαίσιο ενός Θερινού Πανεπιστημίου. Γι’ αυτό, έχουμε φροντίσει οτιδήποτε αναπτύσσεται σε θεωρητικό επίπεδο τις πρωινές ώρες των συνεδριών και των εργαστηρίων, να εμπλουτίζεται με αντίστοιχες βιωματικές εμπειρίες το απόγευμα, μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Για παράδειγμα, φέτος, ο κ. Γιώργος Κιμούλης θα διαπραγματευτεί το θέμα της ετερότητας στην τέχνη, προσφέροντας ταυτόχρονα και ένα master class με άσκηση των φοιτητών. Θα τους εκπαιδεύσει εκείνος, με τον δικό του τρόπο.
Επιπλέον, στο πρόγραμμά μας, επιδιώκουμε οι φοιτητές να γνωρίζουν και τη φυσιογνωμία του τόπου στον οποίο φιλοξενούνται. Για παράδειγμα, την πρώτη χρονιά που βρισκόμαστε στην Άνδρο, το βράδυ παρακολούθησαν σε μια θερινή προβολή την ταινία “Μικρά Αγγλία” και το πρωί τους κάναμε έκπληξη, σχεδιάζοντας ένα breakfast με τον σκηνοθέτη της, τον κύριο Παντελή Βούλγαρη!
– Άρα, το Θερινό Πανεπιστήμιο απευθύνεται κυρίως σε φοιτητές. Αν θελήσει, μπορεί να το παρακολουθήσει και κάποιος επαγγελματίας, τον οποίο αφορά η συγκεκριμένη θεματολογία; Ένας δημοσιογράφος, ας πούμε…
Ν.Τ.: Βεβαίως μπορεί. Σε γενικές γραμμές, απευθύνεται σε φοιτητές και αποφοίτους κυρίως των ανθρωπιστικών σχολών. Οι αιτήσεις είναι εκατοντάδες και επιλέγουμε μόνο 60 άτομα. Όμως περίπου ένα 10-15% των ανθρώπων το δεχόμαστε στο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης. Ο μεγαλύτερος φοιτητής μας ήταν ετών 75, Βρετανός συγγραφέας, ο οποίος είχε έρθει με τη σύζυγό του την πρώτη χρονιά! Επίσης, με μεγάλη τιμή αναφέρω εδώ και την περίπτωση της δημοσιογράφου Μαρίας Χούκλη, που ενώ την καλέσαμε ως εισηγήτρια, η ίδια μας είχε δηλώσει ότι επιθυμεί να παρακολουθήσει το πρόγραμμα και ως μαθήτρια. Και η παρουσία της μας βοήθησε σε εξαιρετικό βαθμό.
Πιστέψτε με, ο συγχρωτισμός και η αλληλεπίδραση του νεανικού ακροατηρίου με τους μεγαλύτερους είναι συγκλονιστική! Συνδέονται, συνδεόμαστε όλοι μας με το στοιχείο της αφοσίωσης στην ελληνική γλώσσα και επιλέγονται φοιτητές που μας πείθουν στην επιστολή ενδιαφέροντος που υποβάλουν, ότι επιθυμούν σφοδρά να μπουν σε μια τέτοια διαδικασία, να αφήσουν τη ραστώνη των θερινών διακοπών και να παρακολουθήσουν ένα απαιτητικό ακαδημαϊκό πρόγραμμα. Οι αιτήσεις είναι πολλές και απαιτείται αξιολόγηση.
– Γιατί να επιχειρήσει, λοιπόν, κάποιος να παρακολουθήσει αυτό το Θερινό Πανεπιστήμιο;
Ν.Τ.: Για να κουραστεί πάρα πολύ για μια εβδομάδα! (γέλιο) Πρέπει να πω ότι, παρότι είναι καλοκαίρι, το πρόγραμμα τηρείται πολύ αυστηρά, δεν παρεκκλίνει ούτε πεντάλεπτο. Είναι πολύωρο και εντατικό. Η δε οργάνωση για το Θερινό Πανεπιστήμιο ξεκινά από τον Οκτώβριο – 10 μήνες προετοιμασία για το πρόγραμμα μίας εβδομάδας!
Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό του είναι και οι διεθνείς συνεργασίες, όπως με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού του Παρισιού, τον Όμιλο Ευρωπαϊκού Τύπου πέρυσι της Γαλλίας κ.ά. Φέτος συνεργαζόμαστε με το Instituto de Letras του Ρίο ντε Τζανέιρο. Αποτελεί επίσης, ξεχωριστή τιμή για εμάς το γεγονός ότι το πρόγραμμα τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου για τρίτη χρονιά. Ο Εξοχώτατος κήρυξε την έναρξη των εργασιών πέρυσι και πρόσφερε μάλιστα και μία διάλεξή του στους φοιτητές μας. Και φέτος θα είναι επίσης κοντά μας και του οφείλουμε την ευγνωμοσύνη μας για αυτό.
– Και τα πρακτικά του πράγματος;
Ν.Τ.: Το πρόγραμμα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο. Το κόστος για τους φοιτητές (διδακτορικούς, μεταπτυχιακούς κ.λπ.) είναι 285€ και περιλαμβάνει τις μετακινήσεις τους, το φαγητό τους, τις εκδρομές τους, το έντυπο υλικό, τα σεμινάρια που θα παρακολουθήσουν, τις εισόδους στα μουσεία και τις συναυλίες, το πιστοποιητικό παρακολούθησης, αλλά και μια σειρά από εκπλήξεις που ετοιμάζονται για εκείνους…
– Πολύ σημαντικές όμως είναι και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που ετοιμάζετε…
Ν.Τ.: Το πρόγραμμα εμπλουτίζεται από ένα “μενού” υπέροχων πολιτιστικών και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων. Συναυλίες, θέατρο, χορευτικά δρόμου, συμμετοχή από την ορχήστρα των παιδιών του Σταύρου Ξαρχάκου, παρουσίαση του βιβλίου του κυρίου Κώστα Γουλιάμου, Πρύτανη του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου της Κύπρου, που έγραψε μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη… Έχουν προηγηθεί θεατρικά και συναυλίες δίπλα στο κύμα, όπως με τον Βασίλη Λέκκα, ανέβασμα τραγωδιών και πολλά άλλα…
– Τελικά, ποιο θεωρείτε ότι είναι το στοιχείο που απογείωσε το πρόγραμμα που διευθύνετε, κάνοντάς το πρότυπο;
Ν.Τ.: Να σας πω… Κάποια στιγμή ρώτησα τον αγαπητό φίλο και εξαιρετικό συνεργάτη μας, Νικόλα Πρεβελάκη, Λέκτορα Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ποιο στοιχείο του προγράμματος είναι το πλέον ισχυρό κατά τη γνώμη του… Και μου απάντησε ότι είναι οι σχέσεις αλληλεπίδρασης και το κλίμα, το οποίο αναπτύσσεται μεταξύ καθηγητών και σπουδαστών. Και παρότι έχουμε ένα πρόγραμμα πολύ αυστηρό ως προς την οργάνωσή του, καταφέρνει να είναι τρομερά διαδραστικό. Μακάρι να μπορέσουμε να υπηρετούμε αυτή τη σχέση και στην πορεία…
– Τι άλλο θα ήταν καλό να πούμε;
Ν.Τ.: Θέλω να ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου όλους όσους έχουν συμμεριστεί ένα προσωπικό όραμα, το οποίο πλέον έγινε μια συλλογικότητα. Υπήρξαν άνθρωποι που το πίστεψαν και το ενίσχυσαν έμπρακτα. Και θα ξεκινήσω από το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, από τις Πρυτανικές αρχές, το τμήμα μου, Παιδαγωγικό Νηπιαγωγών της Σχολής Επιστημών Αγωγής, τους συναδέλφους Καθηγητές από τα Γιάννενα και όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό που μας τιμούν εξαιρετικά με τη συμμετοχή και την υποστήριξή τους. Ο άξονας είναι σταθερά οι νέοι. Υπάρχει πάθος, μεράκι – αυτοθυσία, θα έλεγα. Ελπίζουμε να συνεισφέρουμε κάτι στην κοινωνία…
Μας έχουν στηρίξει πολλοί καλλιτέχνες, διανοούμενοι, άνθρωποι της Τέχνης και του πολιτισμού. Το δε έντυπο υλικό του προγράμματος διακρίνεται για την υψηλή αισθητική του, διά χειρός του κυρίου Μαμάη από τις Εκδόσεις Gutenberg. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο Γιώργος και ο Κώστας Δαρδανός στάθηκαν κοντά μας με συγκλονιστικό τρόπο. Θερμοί υποστηρικτές του προγράμματος έχουν υπάρξει τα τελευταία χρόνια οι Δήμοι Άνδρου και Σύρου, ο Φιλοπρόοδος Όμιλος “Το Γαύριο” στην Άνδρο, η Μητρόπολη της Σύρου, η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης. Το Μουσείο της Ακρόπολης, φέτος…Επίσης, σπουδαίοι επιχειρηματίες που στάθηκαν δίπλα μας, διεθνή κέντρα, δημοσιογραφικές ενώσεις, η ΕΡΤ, ο τοπικός και περιφερειακός Τύπος, ο Τύπος της Ομογένειας, οι ακτοπλοϊκές εταιρείες… Όλοι μαζί!
Πηγή: Plan BE
